ABŞ-da 2 "Qırmızı Qorxu" ("Red
Scare") dövrü olub. Biri SSRİ yarananda, biri də Soyuq Müharibə dövründə.
Bu dövrlərdə ABŞ-da insan hüquqları məhdudlaşdırılıb, hətta insan hüquqları
sahəsində inkişafı təmin edən Ali Məhkəmə də səhvlərə yol verib.
Lakin təməl hüquqlar adətən təmin olunurdu və ya
təmin olunmağa cəhd edilirdi. İnsanların təməl hüquqlarından istifadə etməsinə
dözmək Amerikanın ənənəsi kimi bir şeydir. Senator Cozef Makkarti qalmaqalı da
bu dözümün nə qədər uzun müddətə davam etdiyini göstərmişdir.
1950-ci ildə o qədər də tanınmayan, Viskonsindən
seçilmiş senator Cozef Makkarti (Joseph McCarthy) Qərbi Virciniyanın Uillinq
şəhərində çıxış edərkən, bir kağız vərəqini qaldırıb iddia etdi ki, həmin
vərəqdə o dövrdə Dövlət Departamentində işləmiş 205 kommunistin adı var.
Makkarti ittiham edir, lakin sübut təqdim etmirdi, ümumiyyətlə o, sübut etməyə
ehtiyac görmürdü. O hesab edirdi ki, kommunistlərin dövlət idarəçiliyinə
girməsinin qarşısı alınmalıdır və bu, ABŞ üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir.
1954-cü ilə qədər Makkarti bu mövzunu istismar
etdi. O və onun 2 köməkçisi ağlasığmaz ittihamlar irəli sürür, dövlət
idarəçiliyindəki hörmətli adamlara böhtan atır, ləkələyir, onları "qərb
sahilinin ərköyün elitası" adlandırırdı. Onun ittihamları və böhtanları
ictimai fikrin terroru idi. Lakin Amerika söz azadlığına o qədər dözümlüdür ki,
onu susdurmaq mümkün olmurdu. Hətta ona nifrət edən prezident D.Eyzenhauer də ona
qarşı çıxmağa cəsarət etmirdi. Nəticədə Makkarti səhv etdi və 1954-cü ilin
yanvarında prezident və müdafiə naziri barəsindəki ittihamları ilə senator
fəaliyyətinə nöqtə qoydu.
Bundan sonra Senat ona etimadsızlıq göstərdi və
Makkarti vəzifəsini itirdi. Senatın etimadsızlıq barədə qərarında Makkartinin
günahları kimi Senatın fövqəladə sessiyasını "linçləmə məclisi"
adlandırması, Senatı "linçləmə yuvası" adlandırması, Senatın Xüsusi
Komitəsinin sədrinə "indiyə qədər eşitdiyim ən ağlasığmaz və qorxaq
əməllərdə təqsirkardır" deyərək böhtan atması, Xüsusi Komitənin üzvlərini
"kommunist partiyasının kölələri" və "faktiki vəkilləri"
kimi çağırması, eləcə də qəsdən yalan danışması, dələduzluğu, Senata qara
yaxması, Senatın konstitusion fəaliyyətinə qəsdən mane olması və s.
sadalanmışdır.
Təsəvvür edin, Makkarti 4 il boyunca burada
sadalanan və sadalanmayan böhtan və sübutsuz ittihamlardan ibarət fəaliyyətinə
davam edib, onun əleyhinə prezident də çıxa bilməyib, həm də insan hüquqlarının
məhdudlaşdırıldığı "Qırmızı Qorxu" illərində.
Makkartinin bu qədər uzun müddətə bu qədər
narazılıq doğuran fəaliyyətlə məşğul olmağa yalnız bir əsası olub - söz
azadlığı. Və onun yalnız bir güvənci olub - amerikalıların sadə adamından
tutmuş prezidentinə qədər söz azadlığıma tolerant olması.
Comments
Post a Comment